برنج گیاهی یک ساله، علفی و ساقه های آن همانند گندم بند بند و تو خالی می باشد.
برنج دارای ۸ تا ۱۲ گره در طول ساقه می باشد. ارتفاع آن به ۱/۵متر هم می رسد.
گلهای برنج دارای ۶ پرچم و دانه سفید رنگ آن بوسیله زبانچه گل کاملا محصور که شلتوک نامیده می شود.
برنج گیاهی است با تنوع ژنتیکی و توان سازگاری زیاد از جنس oryza که در جهان دارای ۲۳ گونه بوده که فقط دو گونه oryza.sativa (در آسیا، اروپا، آمریکا، ایران) و oryza.glabrima با قدمت و تنوع ژنتیکی کمتر (در جنوب آفریقا) کشت می گردد.
سایر گونه های آن بصورت وحشی و از خویشاوندان نزدیک برنج زراعی بوده، این گونه های وحشی به گونه های دائمی و یکساله تقسیم می گردند.
گونه های وحشی برنج دارای بعضی صفات مطلوب از جمله مقاومت در برابر بیماری های ویروسی بوده که از این خاصیت در دورگه گیری استفاده می شود.
انواع برنج های زراعی ایران از گونه O.sativa بوده که برای ادامه رشد به آب زیاد نیاز دارد و مبدآ آن هندوستان و چین و دارای سه تیپ ایندیکا، ژاپونیکا و جاوانیکا می باشد.
علاوه بر جنس oryza که مهمترین نژاد برنج وحشی و اهلی قابل کشت در مناطق مختلف جهان می باشد. جنس دیگری نیز وجود دارد که عبارت اند از جنس Leersia که شامل برنج های علوفه ای و نزدیک به Oryza بوده و مصرف علوفه ای دارد.
جنس دیگری بنام Zizavia که خود دارای دو گونه Z.iatifolia (قابل کشت در چین مرکزی و شمال ویتنام) و z.loquatica که در آمریکای شمالی وجود دارد از برنج های وحشی می باشد.
دانه برنج که در زبان فارسی شلتوک یا شالی نامیده می شود. از قسمت هایی شامل ریشک، پوسته، سبوس، برنج، بافت نشاسته ای و جنین تشکیل شده است.
کشت برنج در ایران به دو صورت کشت نشایی (احداث خزانه) و کشت مستقیم انجام می شود. که روش اول در اکثر نقاط کشور مرسوم و روش کشت مستقیم بیشتر در جنوب کشور (استان خوزستان) رواج دارد.
نشا برنج پس از سپری نمودن رشد اولیه که اندازه نشا حدود ۲۵سانتی متر رسیده باشد. به زمین اصلی انتقال و مابقی رشد برنج در مکان جدید(زمین اصلی) ادامه می‌یابد و با طی نمودن مراحل رشدی پنجه زنی، آبستنی، خوشه دهی و مرحله رسیدن دانه برنج کامل می گردد. و در خاتمه نیز با عملیات درو،خرمنکوبی و سپس عملیات تبدیل در کارخانه های شالیکوبی به برنج سفید قابل مصرف تبدیل می گردند.
